Ik sta in een schuilkelder in een kibboets, ergens tussen de stranden van Eilat en de grens van Jordanië. Het is er bloedheet. De ratelende airco draait overuren. Buiten strekt de Negev woestijn, met zijn ruim 13,000 km² zand, stenen en rotsen zich uit.
Om mij heen zit een groep Brazilianen. Het zijn er twintig en de een is nog luidruchtiger dan de ander. Ze nemen elkaar in de maling, slaan elkaar op de rug, lachen, gieren, brullen en geven een vrolijk randje aan de bedompte lucht van de kleine ruimte. Zij zijn hier als onderdeel van een Braziliaans overheidsprogramma, om van de kibboetsbewoners de kunst van biologische landbouw te leren. En ik? Ik ben de dag ervoor uit Palestina komen rijden om deze groep enthousiastelingen de kunst van storytelling te leren. De weg hiernaartoe was een spectaculaire tocht door een oneindig woestijnlandschap, langs zwaarbewaakte checkpoints, Joodse nederzettingen, kibboetsen, militaire oefenterreinen en een mysterieuze kerncentrale die niet gefotografeerd mag worden.
“Heb je zin om mee te gaan naar Palestina?”
Een paar weken ervoor zit ik nog achter mijn laptop in mijn knusse flatje in Leiden. Ik ben al een tijdje op zoek naar “iets met storytelling en interculturele communicatie” en surf wat rond op het www. Bij toeval stuit ik op een cursus bij het Storytelling Centre in Amsterdam die mij aanspreekt. Ik bel voor meer informatie. Helaas bieden ze de cursus voorlopig niet aan. “Maar heb je zin om mee te gaan naar Palestina voor een intensieve cursus Storytelling voor Trainers?” Arjen Barel, de oprichter van het Storytelling Centre en initiatiefnemer van dit ‘Share to Connect’-project overvalt me met zijn vraag. Over het antwoord hoef ik echter niet lang na te denken. Na een volmondig JA zit ik een paar weken later in het vliegtuig naar Palestina.
Palestina. Een klein stukje aarde met een gewelddadige geschiedenis, waarover veel verhalen de ronde gaan. We zijn er allemaal mee opgegroeid, met die verhalen. Krantenkoppen die ons toeschreeuwen over bloedbaden en bomaanslagen, nieuwslezers die ons berichten over Joodse nederzettingen en Palestijnse vluchtelingenkampen. En wie kent de historische foto niet, waarop de Israëlische premier Rabin en PLO-leider Arafat elkaar de hand schudden? Een nieuw vredesverdrag was ondertekend, het zou nu echt vrede worden. Helaas. Tot op de dag van vandaag – ruim 25 jaar na die ‘Oslo-akkoorden’ – is die vrede ver te zoeken.
Bethlehem, het decor van een acht meter hoge afscheidingsmuur
Ik verblijf voor een aantal weken nabij Bethlehem, op de Westelijke Jordaanoever. Volgens de Bijbel én de Koran de geboorteplaats van Jezus*. Tegenwoordig is deze historische stad echter het decor van een acht meter hoge afscheidingsmuur. Gebouwd door de Israëliërs als ‘scheidingshek’ voor de beveiliging van Israëlische steden en dorpen tegen terroristen. Voor de Palestijnse bewoners een beperking van hun bewegingsvrijheid. Een militaire vesting die ze alleen in en uit kunnen door zwaar bewaakte checkpoints, mits voorzien van de juiste reispapieren. Het is slechts één van de vele voorbeelden van de hartbrekende strijd tussen twee volkeren die allebei het alleenrecht willen op dit stuk aarde. Hun beider voorouders liggen er begraven.
“Sabāḥ ilkhēr*”. Na drie dagen rolt deze Palestijns Arabische tongbreker eindelijk moeiteloos uit mijn mond. Ik knik vriendelijk naar de dame die het ontbijt verzorgd, terwijl ik in mijn Arabische koffie met kardemom roer. Op een rare manier voel ik me thuis in dit land. Misschien omdat de ietwat dreigende energie, dat er wat in de lucht hangt en dus dat je altijd op je hoede moet zijn, een beetje voelt als Rio de Janeiro, de stad die jarenlang mijn thuis was. Helaas zijn ook in Brazilië de mensen van elkaar gescheiden. Arm van rijk, zwart van wit, sloppenwijk van asfalt. Het grote verschil is dat de muren, prikkeldraad en checkpoints in Brazilië, in tegenstelling tot in Palestina, onzichtbaar zijn…
Sterk verbonden met een groep ‘vreemdelingen’
Mijn groep storytelling-medestudenten bestaat uit een interessante mix van mensen, culturen en leeftijden. We hebben verschillende religies, seksuele oriëntaties, stijlen, opvoeding, we spreken verschillende talen, hebben verschillende leeftijden en hobby’s, maar nooit eerder voelde ik mij zo verbonden met een groep ‘vreemdelingen’. Iedereen is hier met eenzelfde doel: de kracht van storytelling ontdekken.
“Storytelling wat is dat eigenlijk?” Ik krijg de vraag bijna wekelijks te horen. De wereld lijkt er zijn mond vol van te hebben, maar voor velen blijft het toch ook een vaag begrip. Het antwoord is echter vrij simpel: storytelling is het vertellen van verhalen. Over het leven, over onszelf, over anderen. Onderzoekers hebben ontdekt dat het menselijk brein een natuurlijke affiniteit heeft met verhalen. Bij een goed verhaal krijg je het gevoel dat je het zelf ervaren, gezien of beleefd hebt. Het verruimt je begrip, respect en waardering voor iemand. Het raakt je emoties, wakkert nieuwsgierigheid aan en helpt de wereld door andermans ogen te zien. Daardoor is storytelling een uniek instrument om te inspireren en te verbinden.
De vijand is degene wiens verhaal je niet kent
Het Storytelling Centre heeft veel ervaring met toegepaste storytelling. Dat houdt in dat je in een conflict zoekt naar verhalen met een gemeenschappelijke basis. Arjen vertelt dat je bijvoorbeeld een Palestijnse en Israëlische familie samenbrengt die beide een geliefde in Het Conflict verloren hebben. “De gemeenschappelijke basis is hier verdriet. Door naar elkaars verhalen te luisteren, kunnen deze mensen dichter tot elkaar komen. De enorme persoonlijke groei die mensen tijdens zo’n project doormaken, verrast ons steeds weer,” aldus Arjen.
Aan het einde van onze training in Bethlehem worden we naar verschillende plekken en organisaties gestuurd waar we als stage zelf een serie workshops organiseren. Omdat ik één van de weinigen van de groep ben die Israël in mag reizen en daarnaast ook nog Portugees spreek, krijg ik de twintig uitbundige Brazilianen in de Negev woestijn. De meeste van mijn medestudenten blijven achter in Palestina. Ze zullen waarschijnlijk nooit de grens naar Israël over kunnen steken. Zullen zij ooit vrede kennen? Zullen ze ooit de Share to Connect storytelling methode kunnen inzetten om het gesprek verder te brengen? Want, zoals schrijver en vredesactivist Gene Knudsen Hoffman ooit zei: “de vijand is degene wiens verhaal je niet kent”.
Nawoord
Het is inmiddels alweer even geleden dat ik in Palestina was. Het land, de mensen en de verhalen hebben een diepe indruk op mij achtergelaten. Daarvoor wil ik mijn Share to Connect-familie in het bijzonder bedanken. Assalāmu ᶜalaykum, may peace be upon you.
*voor moslims is Jezus de profeet Isa die in de Koran genoemd wordt als een belangrijk profeet en boodschapper van de Indjil, een van de islamitische Heilige Boeken.
**goedemorgen
