Welkom bij ‘Transformative Tales: Voices of Empowerment’, een interviewserie die zich richt op inspirerende vrouwen die actief betrokken zijn bij het aanpakken van urgente kwesties zoals ongelijkheid, sociale rechtvaardigheid en klimaatverandering. Met deze interviews streef ik ernaar de stemmen en verhalen van vrouwen die een verschil maken in onze wereld te versterken. En met vrouwen bedoel ik iedereen die zich als vrouw identificeert. Hun ervaringen, inzichten en initiatieven zijn onschatbare inspiratiebronnen voor ons allemaal!

Laten we samen het verschil maken, één verhaal per keer! 🌟

Claudete Costa: mensenrechten en klimaatrechtvaardigheid in Brazilië

Ze bracht het grootste deel van haar kindertijd door op de straten van Rio de Janeiro. Vanaf haar achtste verkocht ze overdag snoepjes om het gezinsinkomen aan te vullen. ’s Nachts verdiende ze bij met het verzamelen en doorverkopen van recyclebaar materiaal. Op twaalfjarige leeftijd overleefde ze het beruchte bloedbad in Candelaria, waar militieleden het vuur openden op een groep jongeren die op straat leefden. Er vielen acht doden. Het zijn de eerste hoofdstukken uit het leven van de Braziliaanse mensenrechten- en milieuactivist Claudete Costa (44). “Mijn leven staat synoniem voor ‘overwinnen’”, zegt ze. Woorden die haar opmerkelijke veerkracht en vastberadenheid illustreren.

Vandaag de dag is Claudete, naast toegewijde moeder en trotse oma, een leider die strijdt voor gelijkheid en rechtvaardigheid voor de duizenden afvalverzamelaars in Brazilië, beter bekend als ‘catadores’ (‘verzamelaars’). Deze groep leeft vaak aan de rand van de samenleving en strijd al jarenlang voor erkenning van hun bijdrage aan de recyclingindustrie.

Strijden voor betere arbeidsomstandigheden

“Het werk van de catador is van enorm sociaal en ecologisch belang,” vertelt Claudete. “Alleen al in de Braziliaanse recyclingsector genereren we meer dan een miljard reais per jaar (zo’n 182 miljoen euro). Maar denk je dat dat fortuin bij de catador belandt?” Ze schudt langzaam haar hoofd. “Wij worden uitgesloten van de welvaart die de recyclingmarkt genereert en produceert. Het zijn de grote recyclingbedrijven aan wie wij ons verzamelde materiaal verkopen, die het grote geld verdienen. Terwijl de meeste afvalverzamelaars niet eens genoeg te eten of een dak boven hun hoofd hebben.”

Als vertegenwoordiger van haar gemeenschap strijdt Claudete onder andere voor verbetering van arbeidsomstandigheden, onderwijs en training voor deze gemarginaliseerde groep. En hoewel haar werk als activist en leider soms frustrerend is, blijft ze hoop brengen aan haar mede-catadores, en een visie op een betere wereld delen. Volgens haar is dat de essentie van een echte leider.

Een activist en een voorvechter van verandering

Claudete’s reis van een meisje van de straat naar inspirerend leider begon op 19-jarige leeftijd, toen ze door een non-profitorganisatie werd uitgenodigd voor een leiderschapscursus. “Ik had niet de kans gehad om op jonge leeftijd te studeren, dus de leiderschapscursus werd mijn school. Deze ervaring opende mijn geest en ik begon mezelf te zien als een activist en een voorvechter van verandering.”

Al snel raakte ze betrokken bij de Nationale Beweging van Afvalverzamelaars (MNCR), de belangenvereniging van catadores. Niet lang daarna, in 2011, werd ze vertegenwoordiger van de beweging in de staat Rio de Janeiro. Claudete vertelt hierover: “Toen ben ik mij echt gaan profileren als vrouwelijke catador. Een Zwarte alleenstaande moeder uit de sloppenwijk die strijdt voor het recht op gelijkheid.”

Vandaag de dag is de toegewijde activist nog steeds actief binnen de MNCR. Daarnaast is zij voorzitter van een coöperatie van catadores in Rio de Janeiro, ‘Reciclando Para Viver’ (Recyclen om te Leven). Hier leidt Claudete diverse initiatieven in samenwerking met leden van de coöperatie, gericht op het verbeteren van hun werkomstandigheden. De coöperatie is gevestigd in een depot waar de catadores kunnen werken met adequate bescherming tegen zon en regen, waardoor ze hun taken veiliger en comfortabeler kunnen uitvoeren.

Geen respect voor grenzen van natuur

Brazilië telt meer dan 10 miljoen catadores. “Zij verzamelen recyclebaar materiaal, zoals papier, ijzer of aluminium, op straat of op vuilstortplaatsen. Dat is dus afval dat de samenleving dus niet op een juiste manier gescheiden heeft. De catadores verkopen het gescheiden materiaal vervolgens door aan de recyclingsector, die het terugbrengt naar de recyclingproductieketen om er nieuwe producten van te maken,” legt Claudete uit.

Ze vervolgt: “Catadores leveren dus een belangrijke bijdrage aan het milieu en de samenleving. Maar ze worden uitgebuit en verdienen geen fatsoenlijk inkomen. En wat doet de consument? Die blijft gewoon consumeren, consumeren, consumeren… zonder erbij stil te staan wat er met hun weggegooide spullen gebeurt. Zolang het geen directe invloed heeft op henzelf of hun familie, zien ze geen noodzaak hun gedrag te veranderen en de grenzen van de natuur te respecteren.”

Claudete’s ogen staan triest. Ze vervolgt: “Ondertussen schreeuwt het milieu om hulp. De bossen sterven uit, regenbuien en overstromende rivieren vernielen woningen, ons drinkwater is steeds vaker van slechte kwaliteit en de samenleving groeit zo hard dat ze gebieden binnendringt die aan de natuur toebehoren. En veel van deze landinvasies worden niet eens uitgevoerd door burgers, maar door grote bedrijven – miljardairs die hun rijkdom steeds verder willen vergroten. Verder is ons dieet precair, omdat het vol zit met agrotoxinen die gebruikt worden om gewassen snel te laten groeien, maar die kanker en verschillende andere ziekten veroorzaken. Vervolgens verschijnt op elke straathoek een apotheek – ook een zeer lucratieve business voor de miljardairs van deze wereld.” Ze zucht: “We ademen in wat we aan het milieu geven, en wij, als mensen, geven het milieu alleen maar vervuiling.”

De kracht van vrouwen voor positieve veranderingen

Krachtige woorden van een vrouw die weet waar ze het over heeft. Dagelijks ziet de achteloosheid om zich heen die mensen hebben tegenover Moeder Natuur – en de directe gevolgen daarvan.

Als voorvechter van gelijkheid vindt ze dat vrouwen zoveel mogelijk op moeten staan om hun stem te laten horen. “Ik geloof sterk in de kracht van vrouwen om positieve veranderingen teweeg te brengen. Ze tonen meer empathie en zijn gevoeliger dan mannen, en deze waarden zijn essentieel in het aanpakken van mondiale uitdagingen.”

Ook voor zichzelf ziet Claudete talloze mogelijkheden om een bijdrage te leveren aan een rechtvaardigere en duurzamere toekomst. Haar droom is het oprichten van ‘Instituut Claudete Costa’, gericht op het ondersteunen van kwetsbare gemeenschappen en het bevorderen van sociale rechtvaardigheid. “Dat is mijn roeping,” zegt ze stellig. Bovendien voelt ze een diepe motivatie om al haar kennis en potentieel te delen. “Daarom wil ik digital influencer worden. Ik wil mijn gemeenschap laten zien dat vooruitgang mogelijk is. Ik ben daar het levende bewijs van. Toen ik begon, had ik geen enkele opleiding. Nu heb ik mijn middelbare school afgerond en ben ik kort geleden begonnen aan een studie pedagogiek.”

We moeten onszelf toestaan om te veranderen

Voor Claudete betekent kennis bevrijding. “Hoe meer toegang je hebt tot kennis, hoe meer mogelijkheden je hebt binnen dit ongelijke systeem waarin we leven. En dat geldt niet alleen voor Brazilië, maar voor de hele wereld. Het vereist onderwijs en kennis om een bepaalde positie te bereiken – en we kunnen veel meer bereiken dan we denken. Als je je roots maar niet vergeet en ervoor zorgt dat je je identiteit behoudt.”

Na een korte stilte vervolgt ze: “We moeten onszelf toestaan om te veranderen; om te groeien. Met een open geest kunnen we onze naasten beter begrijpen. Er is een bijbels gezegde dat ik heel mooi vind: ‘Naastenliefde maakt het verschil en brengt verandering teweeg’. Liefde is de kern van alles. Als je liefde in je hart draagt, waar je ook gaat, wie je ook ontmoet, dan zul je het verschil maken.”

Ben jij een vrouw die een verschil maakt op het gebied van klimaatverandering, ongelijkheid en/of sociale rechtvaardigheid? Of ken je opmerkelijke vrouwen wiens verhalen gedeeld moeten worden? Aarzel dan niet om mij een bericht te sturen.

Laten we de prestaties van vrouwen vieren en blijven strijden voor een meer inclusieve en gelijke wereld.

Laten we een verschil maken, één verhaal per keer! 🌟