Parijs. Stad van de liefde, de Eiffeltoren, grand cafés en de beste croissants ter wereld. Meer dan 21 jaar geleden was ik hier voor het laatst. Frankrijk was net voor de eerste keer wereldkampioen geworden door de Brazilianen met 3-0 te verslaan. Overal hingen oververhitte Fransozen uit ramen, terwijl ze luidkeels de “Marseillaise” zongen en vol overgave met hun rood-wit-blauw wapperden. De stad stond totaal op zijn kop en de onderlinge eenheid was tot in het diepst van je lijf te voelen.
Nu, 21 jaar later, is de realiteit anders. “Doe je wel voorzichtig,” hoor ik meer dan eens, als ik vertel dat ik voor een mooie klus naar Parijs ga. De lichtstad staat tegenwoordig bekend om haar protesten, de gele hesjes en de vele daklozen die een vast onderdeel van het straatbeeld zijn geworden.
Op zoek naar Het Grote Geluk
De cijfers liegen er niet om: liefdadigheidsorganisaties schatten dat er rond de 3,000 daklozen in Parijs wonen. Velen zijn buitenlands: migranten die naar een stad komen die ze alleen kennen van horen zeggen. Op zoek naar veiligheid en naar Het Grote Geluk, op honderden, zo niet duizenden kilometers van thuis.
Ik ben in Parijs op uitnodiging van het Storytelling Centre, een Nederlandse organisatie die storytelling inzet voor sociale verandering. Samen met vier Europese partners* werken we aan Alternative Ways, een pilot project waarin we alternatieve methodes voor taalonderwijs ontwikkelen. We richten ons op laaggeletterde of nauwelijks opgeleide migranten en vluchtelingen, die verplicht zijn de taal van hun nieuwe thuisland te leren, maar moeite hebben met de standaard lesmethodes. Want wat als je nooit geleerd hebt te leren, bijvoorbeeld omdat je als kind nooit de kans hebt gekregen naar school te gaan? En wat als dat kan leiden tot het niet behalen van je inburgeringsexamen, waardoor je kan fluiten naar een verblijfsvergunning? Alleen omdat je niet mee kon komen in de klas…
In het hart van Europa op straat leven
Tijdens mijn verblijf in Parijs kom ik geen enkel geel hesje tegen en ook van protesten krijg ik niets mee. Maar om de dakloze migranten kan ik niet heen: op de meest onverwachte plekken zie ik groezelige koepeltentjes. Ik ril bij de gedachte in zo’n tentje te moeten slapen. Het is 2 graden, er staat een snijdende wind en het miezert al dagen. Deze trieste realiteit steekt op een onnatuurlijke manier af tegen de onbetwiste schoonheid van Parijs. Hoe is het mogelijk dat mensen, in het hart van Europa, nog steeds op straat moeten leven?
Toen ik zelf jaren geleden alles achter me liet om in een nieuw land een leven op te bouwen, was dat een vrijwillige keuze. Een groot avontuur, niet altijd even makkelijk, maar ik wist dat de achterdeur naar Nederland altijd openstond. Vaak denk ik na over hoe fucking hartverscheurend en moeilijk het moet zijn om alles, maar dan ook alles, achter je te laten en dat het dan geen vrije keuze is. Dat je dat grote avontuur aangaat en dat je weet dat die achterdeur naar je vaderland in het slot valt en voor jou nooit meer open gaat. Dat je een onzekere toekomst tegemoet gaat in een land waarvan je hóópt dat je er een veilig thuis kunt opbouwen. Als je de reis erheen al overleeft. En dat je dan in zo’n grauw koepeltentje komt te wonen, in de kou, je lot afwachtend of je mag blijven ja of nee.
In de rij voor een kop koffie en warmte
Op mijn laatste dag zie ik op de Avenue Denfert-Rochereau, naast ons kantoor, een grote groep mannen bij een dagopvang staan. Ze dringen om iemand heen die om de paar minuten een portretfoto laat zien. Het zijn foto’s van de mensen die gisteren achterin de rij stonden en niet naar binnen konden omdat de opvang vol was. Zij mogen nu als eersten naar binnen voor een kop koffie en wat warmte. Er is één jongen die mijn aandacht trekt. Ik schat hem nog geen 25. Hij heeft zijn handen in zijn zakken, zijn blik is leeg. Ik vraag me af waar hij vandaan komt, hoe lang hij hier al is, welke stappen hij nog moet nemen voor hij weet of hij wel of niet mag blijven, wie hij achter zich heeft gelaten en wat zijn toekomstdromen zijn. Heeft hij als kind de kans gekregen naar school te gaan, heeft hij geleerd te leren, of is hij een toekomstige deelnemer van ons project? Wat is zijn verhaal?
Wat ik zie en hoor in Parijs doet me met nog meer overgave werken aan Alternative Ways. Het is een intensieve en leerzame week waarin we discussiëren, brainstormen, oefenen, testen en creëren. Het Storytelling Centre heeft goede ervaring met het gebruik van storytelling in taalonderwijs voor migranten. Gecombineerd met de expertise van onze Europese partners hopen we begin volgend jaar een lesprogramma te hebben die aansluit op de belevingswereld en het niveau van onze doelgroep.
Op naar een betere toekomst voor allen!
Wordt vervolgd
* De Talentenschool uit Nederland, Elan Interculturel uit Frankrijk, Arbeit und Leben uit Duitsland en GO! uit België
